
Najstarszy festiwal chóralny w Polsce, odbywający się nieprzerwanie od 1966 roku
Narodziny Festiwalu – pieśń w czasach przemian
W roku 1966, za czasów Polski Ludowej, gdzie kultura była ściśle podporządkowana państwu, narodziła się idea, która przetrwała dekady – Festiwal Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach. W tamtym czasie śpiew chóralny cieszył się szczególną estymą: był dostępny, zbiorowy, wychowawczy – doskonale wpisywał się w oczekiwania ideologiczne systemu. Chóry funkcjonowały niemal wszędzie – w szkołach, fabrykach, wojsku i parafiach – śpiewając zarówno pieśni ludowe i patriotyczne, jak i socjalistyczne hymny nowego porządku.
Rok 1966 przyniósł też wyjątkowy kontekst symboliczny – z jednej strony Tysiąclecie Państwa Polskiego obchodzone przez władze PRL, z drugiej – Tysiąclecie Chrztu Polski celebrowane przez Kościół Katolicki. Chóry uczestniczyły w obu tych obchodach – czasem jako narzędzie propagandy, innym razem jako przestrzeń duchowego oporu i pielęgnowania tożsamości.
To właśnie wtedy, w ramach Szczecińskiego Zlotu Przyjaźni – zwanego także Zlotem Chórów Słowiańskich z okazji 1000-lecia Polski nad Odrą i Bałtykiem – odbyło się wydarzenie, które zapoczątkowało festiwalową tradycję. Zorganizowali je szczeciński oddział Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych oraz Chór Związków Zawodowych Kolejarzy „Hejnał”, obchodzący swoje 20-lecie.
Wydarzenie to miało również na celu uczczenie 25. rocznicy śmierci Feliksa Nowowiejskiego – wybitnego kompozytora związanego z Pomorzem Zachodnim. Jego dzieła, jak „Hymn o Bałtyku” czy „Legenda Bałtyku”, stały się muzycznym pomostem łączącym narodową tradycję z morskim regionem, który odtąd na zawsze związał się z chóralnym brzmieniem.
W dniach 18–26 czerwca 1966 roku w Sali Filharmonii Szczecińskiej oraz w Międzyzdrojach, w muszli koncertowej i Sali Domu Zdrojowego odbyły się wyjątkowe koncerty chóralne.
Wystąpiły cztery zespoły z Polski:
-
Chór Akademicki Politechniki Szczecińskiej
-
Szczeciński Chór Chłopięcy „Słowiki”
-
Chór Mieszany ZZK „Hejnał” ze Szczecina
-
Chór Męski Towarzystwa Śpiewaczego „Harfa” z Warszawy
oraz trzy zespoły zagraniczne:
-
Chór Mieszany Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego „Lokomotiv” z Bułgarii
-
Chór Słowackich Nauczycieli z Czechosłowacji
-
Chór Mieszany „Glasbena Matica” z Jugosławii
Wydarzenie spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności i prasy. Jak pisał „Kurier Szczeciński” (29 czerwca 1966 r.):
Spotkanie chórów słowiańskich z okazji 1000-lecia Polski nad Odrą i Bałtykiem stało się pięknym akcentem szczecińskiego lata. Mieszkańcy Szczecina i Międzyzdrojów nieczęsto mają okazję posłuchać tak znakomitej muzyki chóralnej. /…/ Podkreślmy dobrą organizację tych muzycznych spotkań i świetne słowo wiążące redaktora Zbigniewa Pawlickiego…
Już wkrótce pojawiła się idea kontynuowania tych spotkań w formie festiwalu. Jak donosiło „Życie Śpiewacze” (nr 10 z 1966 r.):
Zamierzone cele zostały w pełni osiągnięte, /…/ poszczególne zespoły z miejsca deklarowały swój udział w następnych zlotach, które ich zdaniem winny być organizowane rokrocznie. /…/ należy uznać, że ta poważna impreza kulturalna służąca do rozpowszechniania śpiewaczego ruchu na Pomorzu Zachodnim zdała w pełni swój egzamin życiowy
…stało się oczywiste, że spotkanie szczecińskie jest sensowną i potrzebną imprezą. I że – co więcej – winna to być impreza stała. Powtarzana co rok czy może co dwa lata.
Od tego czasu kontynuowano imprezę pod nazwą Festiwal Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach.

Pierwsze dwie edycje Festiwalu odbywały się bez jury, punktów i nagród – liczyła się czysta radość śpiewania i prezentowania chórów publiczności. Z czasem pojawiła się jednak potrzeba uhonorowania wyjątkowych wykonań. I tak w 1968 roku narodziła się Statuetka Trygława – pierwsze festiwalowe wyróżnienie. W kolejnych latach dołączyły do niej m.in. Złota Lira i Bursztynowa Amfora.
Pierwsze lata festiwalu - fundamenty tradycji
1967 r. – II Festiwal
Wybrano pierwszą Radę Artystyczną Festiwalu w składzie:
Przewodniczący prof. Edmund Maćkowiak,
Członkowie: Jan Szyrocki i Zbigniew Pawlicki oraz Halina Ziętal jako sekretarz.
1968 r. – III Festiwal
Wprowadzenie pierwszego wyróżnienia w postaci „Statuetki Trygława”.
Nagroda Trygława zaprojektowana przez rzeźbiarza Ryszarda Chachulskiego została przyznana Unge Akademikeres Kor z Kopenhagi pod dyr. Nielsa Mollera oraz Chórowi Akademickiemu Politechniki Szczecinskiej pod dyr. Jana Szyrockiego.
Wydarzeniom towarzyszyły:
- seminaria dla dyrygentów,
- wystawa plakatu muzycznego,
- cykl prelekcji „rozmowy o muzyce” z udziałem krytyków, pisarzy, profesorów.
1969 r. – IV Festiwal
Ogłoszono Konkurs Kompozytorki im. Stanisława Wiechowicza na pieśń chóralną, którego celem było wzbogacenie repertuaru kolejnych edycji festiwalu.
IV Festiwal zainicjował tradycję tzw. „serenad chóralnych” – krótkich występów odbywających się w różnych punktach miasta – tradycja która przetrwała do dziś.
Do przyznawanych wyróżnień dołączyła nagroda Złotej Liry, którą przyznawano chórom polskim za propagowanie muzyki polskiej poza granicami kraju. Pierwszą nagrodę Złotej Liry otrzymał Chór Mieszany „Hutnik” z Trzyńca pod dyr. Karola Wronki.
W pierwszych latach Festiwalu Pieśni Chóralnej Międzyzdroje zmagały się z wyzwaniami organizacyjnymi – przede wszystkim z brakiem odpowiedniej bazy noclegowej dla uczestników.
W 1972 roku Towarzystwo Miłośników Międzyzdrojów zaproponowało śmiałą ideę: budowę Domu Pieśni. Pomysł wydawał się odległy... a jednak!
Już podczas IX Festiwalu chóry gościły w nowo powstającym obiekcie, który ostatecznie nazwano Domem Pracy Twórczej. Od tego czasu stał się on centrum życia festiwalowego, choć potrzeby wciąż przewyższały możliwości. Dom Pracy Twórczej zlokalizowany był w pobliżu dworca kolejowego, jednak nie przetrwał do dziś.

1977 r. – XII Festiwal
Zorganizowano pierwszy Plener Kompozytorski – przestrzeń twórczych spotkań kompozytorów, dyrygentów i chórzystów.
1978 r. – XIII Festiwal
Wprowadzono stałą komisję artystyczną pod przewodnictwem dyrektora Zarządu Głównego Polskiego Związku Chórów i Orkiestr.
1979 r. – XIV Festiwal
Od tej edycji seminaria dla dyrygentów prowadził prof. Józef Bok.
1981 r. – XVI Festiwal
II Konkurs Kompozytorki im. Stanisława Wiechowicza.
1983 r. – XVIII Festiwal
Narodziny konkursu chórów mieszanych. Z czasem chóry mieszane niemalże zdominowały Festiwal, odzwierciedlając ogólną tendencję zarówno w polskiej, jak i światowej chóralistyce.
III Konkurs Kompozytorki im. Stanisława Wiechowicza.
1985 r. – XX Festiwal
Rozpoczęcie nagradzania zespołów medalami: złotym, srebrnym i brązowym.
1986 r. – XXI Festiwal
Dołączenie do zespołu organizacyjnego Jolanty Bartczak z ramienia PZCHiO ZG Odział w Szczecinie.
1988 r. – XXIII Festiwal
Dołączenie do zespołu organizacyjnego Teresy Dziemianko.
1990 r. – XXV Festiwal Jubileuszowy
Ze względu na jubileuszowy charakter zrezygnowano z nagród i konkursu. Do udziału zaproszono laureatów poprzednich festiwali.
IV Konkurs Kompozytorki im. Stanisława Wiechowicza. W tym czasie w skład zespołu organizacyjnego festiwalu wyglądał następująco:
-
Dyrektor Organizacyjny Mariusz Czarnecki
-
Kierownik Biura Teresa Dziemianko
-
Kwatermistrz Wiesława Matusik
W 1998 r. z funkcji organizacyjnej zrezygnowała Halina Ziętal. W 2001 roku Zbigniew Pawlicki zakończył kierowanie festiwalem. Przekazali oni funkcje nowemu pokoleniu organizatorów. W 1999 r. Jolanta Bartczak obejmuje stanowisko Dyrektorki Organizacyjnej. W 2001 r. Piotr Szulc dołącza na stanowisko Dyrektora Festiwalu oraz konferansjera.
Festiwal zyskuje nową formułę – wprowadzono konkurs "Musica Sacra", który odbywa się do dnia dzisiejszego w kościele pw. św. Piotra Apostoła. Wielkim orędownikiem tego konkursu był ks. dr Marian Wittlieb, proboszcz parafii, który został fundatorem nagrody Grand Prix Bursztynowa Aureola św. Piotra Apostoła.

TWÓRCA FESTIWALU
PROFESOR JAN SZYROCKI
Mistrz chóralistyki, nauczyciel pokoleń, twórca artystycznych idei.
Profesor Jan Szyrocki był postacią wyjątkową dla polskiej i światowej chóralistyki. Z wykształcenia inżynier, z powołania – muzyk, który całe życie poświęcił pracy z chórami, tworząc z nich zespoły na najwyższym poziomie artystycznym. Jako charyzmatyczny dyrygent i pedagog wywarł ogromny wpływ na rozwój chóralnej kultury akademickiej w Polsce. Był nie tylko wybitnym interpretatorem muzyki, ale także organizatorem życia muzycznego, mentorem i autorytetem w środowisku dyrygentów. Wyróżniał się rzadką umiejętnością łączenia dyscypliny z pasją, wiedzy z intuicją, emocji z precyzją muzyczną.
Założyciel i dyrygent Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej (1952–2003) – jednego z najbardziej utytułowanych chórów w Polsce. Od 1965 roku pełnił funkcję prezesa Szczecińskiego Oddziału Polskiego Związku Chórów i Orkiestr. Profesor Akademii Muzycznej w Poznaniu – wykładowca dyrygentury chóralnej, wychowawca pokoleń dyrygentów i muzyków. Doktor honoris causa Akademii Muzycznej w Bydgoszczy – uhonorowany za wybitne zasługi dla polskiej muzyki chóralnej.
Prof. Jan Szyrocki powołał do życia Międzynarodowy Festiwal Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach i prowadził go jako dyrektor artystyczny pozostając wierny swojej misji do ostatnich dni. Dzięki jego autorytetowi i zaangażowaniu festiwal zdobył międzynarodowe uznanie, przyciągając chóry z całego świata i stając się jednym z najważniejszych wydarzeń muzyki chóralnej w Europie.
W latach 2004–2006 funkcję dyrektora artystycznego pełnił prof. Richard Zielinski (USA). Od 2006 roku rolę tę sprawuje prof. Dariusz Dyczewski – znakomity chórmistrz i animator życia muzycznego.

Festiwal dzisiaj. Żywa tradycja.
Festiwal stale się rozwija. Co roku uczestniczy w nim kilkanaście chórów z Polski i świata. Organizatorzy stawiają na wysoką jakość, współpracę międzynarodową oraz promocję muzyki polskiej.
Od 58. edycji pojawiła się nowa nagroda dla najlepszego dyrygenta. Jest to zaprojektowana przez córkę Jana Szyrockiego, Renatę, statuetkę tożsamą z pomnikiem znajdującym się w parku im. F. Chopina w Międzyzdrojach przy Międzynarodowym Domu Kultury.
Festiwal zachowuje klasyczną formę konkursu, ale otwiera się na nowe gatunki, kompozycje współczesne i twórców. Wydarzenie cieszy się opinią jednego z najważniejszych w Europie środkowej.
Międzynarodowy Festiwal Pieśni Chóralnej im. prof. Jana Szyrockiego w Międzyzdrojach to jeden z sześciu prestiżowych i najstarszych festiwali kwalifikujących do udziału w Grand Prix Polskiej Chóralistyki im. Stefana Stuligrosza – ogólnopolskiego finału dla najlepszych chórów z kraju, organizowanego od 2018 roku.
Laureaci Grand Prix w Międzyzdrojach zyskują szansę na występ wśród elity polskich zespołów chóralnych i walkę o tytuł najlepszego chóru w Polsce

Sześć dekad wspólnego śpiewania, tysięcy głosów, wzruszeń, owacji i przyjaźni ponad granicami. Dziękujemy wszystkim, którzy są częścią tej niezwykłej historii:
chórom, dyrygentom, kompozytorom, organizatorom, partnerom, wolontariuszom i publiczności.
Międzyzdroje – tu pieśń ma swój letni dom.
Teskt i koncepcja: Kacper Nowacki
DYREKTOR ARTYSTYCZNY
prof. dr hab. Dariusz Dyczewski
dariody@wp.pl
DYREKTOR ORGANIZACYJNY
Jolanta Bartczak
bartczakjolanta@wp.pl
DYREKTOR FESTIWALU
Piotr Szulc
biuro@piotrszulc.pl
RADA ARTYSTYCZNA
prof. dr hab. Ryszard Handke
prof. dr hab. Dariusz Dyczewski
dr hab. Barbara Halec